Türk-Amerikan İş Konseyi toplantısı ile ilgili Basın Bildirisi

3 Haziran tarihli Sabah gazetesinde yer alan “Tercüme Krizi” başlıklı haberde, Türk-Amerikan İş Konseyi
tarafından 2 Haziran’da Boğaziçi Üniversitesi’nde düzenlenen toplantı sırasında, ABD Büyükelçisi sayın Eric
Edelman’ın ABD ürünlerini boykot etmeyi düşünenleri kastederek kullandığı “çirkin başlarını kaldırdıklarında
karşı konulması gerekir” anlamındaki ifadenin, simültane çeviride “boykot çağrısı yapan çirkin başlar
ezilmelidir” şeklinde aktarıldığı ve bu yüzden salonda kıyamet koptuğu iddia edildi.

Ehil olmayan kişilerin çevirmenlik yapmaya kalkıştığı bazı toplantılarda bu tür sorunların sıkça yaşandığını
hepimiz biliyoruz. Bu nedenle, Türkiye’deki konferans tercümanlarının meslek kuruluşu olan, bu sıfatla da
meslek içi denetimden sorumlu olan derneğimiz BKTD, söz konusu toplantıdaki çeviri sorunlarıyla ilgili bir
araştırma yapmıştır. Bu araştırma sonrasında elde ettiğimiz bilgiler şunlardır.

— Sayın Edelman’ın kullandığı ve toplantının band kaydında da yer alan ifade aynen şöyledir: “Misguided
ideas –such as the public calls earlier this year for boycotts of US companies- should be countered and
contradicted when they raise their ugly heads, because they can do real and lasting harm.”
— Toplantı sırasında çeviri hizmetleri, meslek kuruluşumuzun üyesi deneyimli konferans tercümanları
tarafından sağlanmıştır ve söz konusu haberde aktarılan türden bir olay yaşanmamıştır. Nitekim,
meslektaşlarımızın aslına uygun olarak yaptıkları çeviri, toplantıda hazır bulunan değerli basın
mensupları tarafından kendi gazetelerine doğru biçimde aktarılmıştır: “çirkin başlarını kaldırdıkları
zaman, bunun yanlış olduğunu düşünenler de sesini yükseltmeli” (Hürriyet, 3/5); “çirkin kafalar
kalkınca, onlara karşı olanlar da sesini yükseltmeli” (Milliyet, 3/5); “çirkin başlarını kaldırdıkları
zaman karşı konulmalı” (Cumhuriyet, 3/5)
— 3 Haziran tarihli Milliyet gazetesi, sorunun Anadolu Ajansı’nın (AA) haberinde yer alan “çirkin
başlarını kaldırdıkları zaman ezilmelidirler” ibaresinden kaynaklandığını açıkça belirtiyor ve bu
ifadenin diğer ajanslarının haberleri ile teyit edilmediğini açıklıyor.

Bu bilgiler ışığında, burada söz konusu olan bir “çeviri hatası” değil, olsa olsa haber yazdırılırken yapılan bir
hatalı aktarım ya da yanlış anlama olabilir. Görevlerini layıkıyla yerine getiren meslektaşlarımız haksız yere
töhmet altında bırakılmışlardır.

Bu tür durumlarda tercümanların suçlanması sıkça ve ne yazık ki kolayca başvurulan bir yoldur. Şurası bir
gerçek ki, simültane (yani anında) çeviride, birkaç salise içinde söylenenin “en doğru” karşılığını bulmak her
zaman mümkün olmayabilir ve en deneyimli tercümanlar bile zaman zaman “yaklaşık” bir ifade kullanmakla
yetinmek zorunda kalabilirler. Ancak işinin ehli ve meslek örgütünün denetimine tabi profesyonel bir konferans
tercümanının bu olaydakine benzer bir hata yapması olasılığı çok düşüktür. Unutmayalım ki konferans
tercümanlığı, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de çok az insanın yapabildiği ve özel eğitim/donanım/yetenek
isteyen, ciddi bir sorumluluk duygusu gerektiren özel bir meslektir. Önemli olan, her işte olduğu gibi, simültane
çeviri gibi özel uzmanlık gerektiren zor bir görevin ehil kişilerin eline teslim edilmesidir.

İstanbul, 5 Haziran 2005